Wat weet jij van de geschiedenis van je stad?

Het is een vreemd fenomeen dat je in de vakantie steden bezoekt om ze een beetje beter te leren kennen, terwijl je vaak in je eigen omgeving lang nog niet alles gezien hebt en er nauwelijks de verhalen over kent. Daarom een tipje van de sluier als het om Bolsward gaat. Voor jezelf of om te vertellen en te laten zien als je vrienden van buiten de stad op bezoek krijgt.

Je weet vast wel dat Hanzestad Bolsward hartstikke oud is. Dat zie je aan de vele historische gebouwen met oude gevels. Wist je ook dat de stad is ontstaan op drie terpen, waarvan er eentje van maar liefst van voor de jaartelling is. Dát gaat wel heel ver terug in de tijd.

Bolsward was in de middeleeuwen een rijke stad

Bolsward was en is nog altijd een van de bekendste steden van Friesland. Dat dateert al van lang geleden toen de handel in de stad groeide en bloeide. Het stadhuis uit 1615, ook de jongste niet meer, is ten gevolge daarvan enorm uitbundig versierd. Dat is te danken aan de rijkdom die de stad in de middeleeuwen kende. De stad stond toen in een directe verbinding met de Middelsee en, via de Marneslenk, met de Zuiderzee. Zoiets leidt altijd tot flinke handel en dat overkwam ook Bolsward, zelfs internationaal. Daarmee groeide de stad uit tot een echte Friese Hanzestad.

Van die Zuiderzee hebben de meeste mensen wel gehoord, maar voor wie het niet kent, even over die Middelsee. Die startte ten oosten van Bolsward en liep via de noordkant van Sneek richting het noorden. De monding lag in wat we nu Het Bildt noemen (in 2018 opgegaan in de gemeente Waadhoeke), ten zuiden van het Borndiep tussen Ameland en Terschelling. Borndiep verwijst nog naar de oorsprong van de Middelsee. Rond het jaar 1100 werd de verbinding tussen de Marne en de Middelsee bij Bolsward verbroken. Hierdoor begon de dichtslibbing van de Middelsee te versnellen. Voor 1200 was het zuidelijke deel al dichtgeslibd. Tussen 1200 en 1300 slibde de Middelsee tot aan Het Bildt dicht.

Wat betekent dat: stadhuis in de maniëristische stijl?

-Bouwstijl

Terug naar de bebouwing en met name het stadhuis. Er werd drie jaar aan gebouwd en het wordt beschouwd als het hoogtepunt van het ‘Friese maniërisme’, een stijl die lange tijd werd gezien als decadent en artistiek, en niet altijd als positief werd ervaren. Het zou de achteruitgang zijn van de renaissancestijl die als ‘de perfectie’ werd gezien. Al die trappen en doorlopende zuilen; Critici hebben er lang over gedaan voordat ze deze expressiviteit, schoonheid en verfijning ervan gingen waarderen. Het duurde maar liefst tot aan de moderne tijd totdat het maniërisme pas volledig werd begrepen en gewaardeerd. Eerst als de overgangsfase tussen de renaissance en de barok, maar tegenwoordig wordt erkend dat een groot deel van de renaissance maniëristisch is geweest. Zo zie je maar dat ook in de loop van de geschiedenis smaken verschillen en daar best veel over te doen is geweest.

-Functie

In die begintijd diende het stadhuis als waag en als ontmoetingsplek voor het gemeentebestuur. Een waag is er niet zomaar, daar moet een stad stadsrechten voor bezitten. Alleen dan mocht een stad een eigen waag gebruiken en hier belasting op heffen. Een waag stond symbool voor eerlijke handel.

-Kunst en moraal

In het stadhuis tref je een ruimte waar vroeger recht werd gesproken. Dit gebeurde door een zogenoemd ‘wethouderschap’. Het is om deze reden dat in het stadhuis van Bolsward een schilderij van het Salomonsoordeel te zien is, een verhaal uit de Hebreeuwse Bijbel. Dit gaat over Salomon, de koning van Israël, die op een dag door twee vrouwen werd benaderd die allebei een kind claimden. Beide vrouwen hadden weliswaar een kind gekregen, maar één van de baby’s was overleden. Salomons oordeel luidde: deel het kind in tweeën, wel zo eerlijk. De ene vrouw ging akkoord, de andere vrouw barstte in tranen uit en gaf het kind uit handen. De moraal van dit verhaal: Salomon kwam er op deze manier achter wie de echte moeder was: de vrouw die haar kind het leven gunde, desnoods bij een ander. Salomon staat nog altijd symbool voor wijsheid en het maken van de juiste beslissingen.

Gevels in barok- en neoclassistische stijl

Na al deze wijsheid en bijzondere verhalen, wandelen we verder naar onder meer de Marktstraat waar enorme grachtenpanden staan met gevels uit de tijd van de barok. Deze stroming kwam in het begin van de zeventiende en achttiende eeuw tot ontwikkeling in Italië en waaide ook naar ons laat over. Het laat veel overdaad zien. In de architectuur uit zich dat in krullerige gevels met veel ornamenten. Je moet ervan houden, maar het geeft een reeks panden in Bolsward een bijzonder uiterlijk. In diezelfde periode zien we ook gevels in rococostijl dat refereert aan een asymmetrisch schelpmotief dat binnen de achttiende eeuwse barok veel gebruikt werd. Als reactie hierop ontstond de neoclassistische stijl die teruggreep naar de idealen van de oude Griekse en Romeinse bouwkunst, vooral begin negentiende eeuw. Dit zag er een stuk strakker uit dan alle die pracht en praal van de barok.

Een bijzonder Mariabeeld werd gered

Dit alles geeft wel aan dat Bolsward een ruim tijdsbeeld en een rijke geschiedenis weergeeft waar liefhebbers van historie en architectuur van smullen. Wie een wandeling door de stad maakt of aan het shoppen is, zou eens wat gerichter kunnen kijken naar al die gevels. Het biedt echt iets heel fraais dat uniek is voor Bolsward. Inclusief het stadhuis en niet te vergeten de Broerekerk waar na een fikse brand in 1980 slechts nog een ruïne van over is. En wat te denken van de Martinikerk, waarvan de bouw startte in 1446 en waar twintig jaar aan gebouwd werd. Die andere kerk, de Sint Franciscuskerk stamt uit 1934 en kent een expressionische stijl. In deze kerk wordt een Mariabeeltenis vereerd. Het beeld dateert uit de dertiende eeuw en is een van de oudste mirakelbeelden in Nederland. Het beeld stond in een kapel op een brug toen muitende soldaten van de hertogen van Saksen de stad in 1515 binnenvielen. Alles ging eraan, behalve het beeld van Maria. Vanaf dat moment werd het Mariabeeld vereerd, ook wel onze Lieve Vrouwe van Sevenwouden genoemd. De oplettende lezer zal denken: hoe heeft het beeld dan zelfs de reformatie overleefd? Antwoord: het werd doeltreffend in veiligheid gebracht tot aan maar liefst de achttiende eeuw.

En dan is er ook nog de doopsgezinde kerk, met wederom een neoclassicistisch aangezicht, aan de Skilwyk. Aan kerken geen gebrek in Boslward. Gysbert Japicx mag hier natuurlijk niet ongenoemd blijven, de Friese dichter uit de zeventiende eeuw werd geboren in de Wipstraat. Op nummer 6, pal achter het stadhuis. Over hem is een andere keer veel te vertellen.

Schrijven voor TVBolsward

Ben je een geschiedenisliefhebber? Ken je veel verhalen over de stad? Inspireer de redactie en deel ze met de lezers. Mail jouw artikel naar: info@tvbolsward.nl. Dan krijgt jouw artikel een plek op TVBolsward, uiteraard met vermelding van de jouw naam als schrijver ervan.

Foto stadhuis: Door Udo Ockema – Eigen werk, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2969857

Foto plattegrond 1664: Door Bernardus Schotanus à Sterringa – Bernardus Schotanus à Sterringa, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=10001075

 

Dit artikel delen

Bolsward Gezellig op de Veluwe

Bolsward is misschien wel het gezelligste dorp op de Veluwe. Jaarlijks komen er duizenden toeristen (voornamelijk uit de Randstad) om tot rust te komen op de Veluwe in Bolsward. Op deBolswardgids.nl ontdek jij de plekjes en activiteiten in de regio die jij niet gemist mag hebben. Wil jij met jouw bedrijf een bijdrage leveren aan deBolswardgids? Neem dan contact met ons op.