Het Julianapark aan de Snekerstraat wordt wel het groene rijksmonument van Bolsward genoemd. Het kent een rijke historie en is niet voor niets aangelegd. Erfgoedspecialist Sandra den Dulk deed onderzoek naar de functie van stadsparken.
Het was tuinarchitect M. Meijer die het ontwerp maakte voor het Julianapark, een kleinschalig stadspark vernoemd naar wijlen prinses Juliana. De opdrachtgevers waren het Old Burger weeshuis en het Sint Anthonygasthuis, dat al in de vijftiende eeuw werd gebouw en herhaaldelijk werd verbouw en uitgebreid. Het hoofdgebouw is in 1958 verbouwd tot appartementen.
Terug naar het park dat uiteindelijk in 1913 werd aangelegd ter gelegenheid van de honderdjarige herdenking van de bevrijding van de Franse overheersing. Het park heeft een traditionele inrichting met onder meer een vijver, rozentuin, een oude volière en een parkwachterswoning. In 1922 werd er een muziektent gebouwd naar ontwerp van de gemeente-architect J.P. Postma. Uiteraard staan er in het park twee Oranjebomen: een Beatrixboom en een Amaliaboom (2003). Er staat een bijzondere bank, de Eismabank, gebouwd ter ere van de familie Eisma. Het bestaat uit donkerrode baksteen met twee betonnen platen als zitting.
Aanleg park mede dankzij familie Eisma
Even over die familie Eisma. Deze familie heeft een belangrijke rol gespeeld in het politieke, economische en sociale leven van Bolsward. Uit dank is de ‘Stichting Eisma Bank’ in het leven geroepen die de bank op 2 juli 1936 officieel aan de gemeente schonk. Ook de totstandkoming van het Julianapark zelf is mede te danken aan de inspanningen van deze familie Eisma.
Verkoeling in de stad
Wie meent dat zo’n stadspark louter voor de sier werd aangelegd heeft het mis. Al eeuwen geleden werden er parken aangelegd om de leefbaarheid in de stad aangenamer te maken, maar ook verkoeling in de stad te realiseren. Erfgoedspecialist Sandra den Dulk zocht uit dat in de zestiende eeuw om die reden openbaar groen werd aangelegd. We weten inmiddels hoe belangrijk dat is.
Sandra den Dulk was jarenlang tuinarchitect en ontwierp openbare parken. Ze onderzocht de ontwikkeling van Nederlandse stadsparken in de periode van 1600 tot 1940, een onderwerp waar ze op 23 juni van dit jaar op promoveerde. In de archieven van verschillende Nederlandse steden ging ze op zoek naar informatie in openbare bronnen, van raadsbesluiten tot ontwerptekeningen en stadsplattegronden.
Omdat op veel negentiende-eeuwse schilderijen veel parken werden afgebeeld, lijkt het erop dat parken vooral in die tijd zijn ontstaan, maar uit haar onderzoek blijkt dat dus al veel eerder het geval te zijn. In de zestiende eeuw plantte men bomen en struiken langs grachten en wegen. Al dat groen moest voor verkoeling zorgen. Een eeuw later werd er groen aangelegd voor openbare wandelplaatsen, later breidde zich dat uit tot openbare parken.
We blijven niet meer netjes op de paden
Een aantal van deze parken bestaat nog altijd met dat verschil dat men eeuwen terug netjes op de paden wandelende, vooral de gegoede burgerij, en tegenwoordig iedereen er een bbq aansteekt of er een potje voetbal speelt. De latere parken zijn dan ook veel meer voorzien van speelweiden. Er kwam niet alleen groen om naar te kijken en langs te lopen, maar ook om er gebruik van te maken. De exclusieve bomen maakten al snel plaats voor begroeiing dat een stootje kon hebben.
Die cultuurhistorische kennis zou veel meer moeten worden meegenomen bij het ontwerpen van hedendaags groen en het opknappen van oude parken, vindt Den Dulk. Ze pleit voor het behoud van deze parken en voor aanleg van nieuwe parken. Openbaar groen speelt volgens haar een belangrijke rol in de leefbaarheid van een stad. ‘Klimaatverandering en de pandemie laten zien hoe ontzettend belangrijk ze zijn’, zegt Den Dulk. Maar dan liefst wel met de aanleg van authentieke kronkelpaadjes in plaats van louter rechte paden voor fietsers, zo meent de onderzoekster.
Foto’s: Door Martinklumper.nl – o.a. Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=51520919
