Vandaag is het de internationale dag van de chocolade. En altijd is er dan weer die vraag: is chocolade nu gezond of niet? De bittere variant bevat de meeste flavanolen. Die stoffen zijn gunstig voor de elasticiteit van de bloedvaten, maar die rek is er snel uit als je weet dat in de meeste chocolade flink wat vet en dus calorieën zitten. Alles met mate is daarom het beste advies. Of het nu gunstig is voor de gezondheid of niet, vandaag neem je in ieder geval een stukje. Of een hele reep, want na één stukje…
De Stiekeme Stoker, Bolswards distilleerderij die een eigengereide Fryske Bearenburch maakt en meer authentieks met alcohol erin, ontwikkelde ook een chocolade likeur. De toevoeging van chocolade aan het toch al geliefde Friese drankje maakt het er nog aantrekkelijker op. Die Stoker doet dat niet voor niets. Chocolade kent wat smaak betreft geen grenzen als het aankomt op een prettige ervaring. Chocolade zou een positief gevoel opwekken, en dat kan behoorlijk verslavend zijn. Zelfs in een drankje.
Voedsel van de goden
Hoe Fries of Hollands ook, chocolade is afkomstig van de zaden van een tropische boom, hier ver vandaan. In de oudheid was het louter voor hooggeplaatste adel of priesters. Zij mochten proeven van het ‘voedsel van de goden’. Dat zegt genoeg.
Cacaobonen werden door de Azteken al snel getransformeerd tot een drankje: chocolatl. Het laat zich raden hoe dit smaakte, alhoewel het in die tijd vooral bitter was. In de zestiende eeuw werd deze drank in Europa geïntroduceerd. Men moest echter nog drie eeuwen wachten totdat de chocolade ontstond zoals wij die nu kennen, gemaakt met melk en cacaoboter.
Als het werkt, werkt het
Inmiddels wordt het vooral als comfort food gegeten en vliegen de berichten over ‘pure chocolade als gezonde voeding’ je om de oren. Laten we daarvoor eerst een kijken waar chocolade uit bestaat. Dat is onder andere uit de stofjes fenylethylamine, theobromine, anandamide en tryptofaan. Die zorgen voor een reactie in onze hersenen die ons beter doen voelen. Kortom; ze werken gunstig op ons humeur in. Er wordt beweerd dat fenylethylamine in de hersenen dopamine vrijgeeft. Dan weet je het wel. Het zou daarmee niet alleen onze geest, maar ook ons lijf een gunstige boost geven en ons vrolijk stemmen. Nu gaan er geluiden op dat het maar om een minimale hoeveelheid van die stof gaat die onze hersenen bereikt, maar geloof doet ook wat! Dan maar een placebo-effect. Als het werkt, werkt het.
Kalmerend en stimulerend
Nu is de ene reep de andere niet. De hoeveelheid van de eerdergenoemde stoffen in chocolade varieert nogal. Zo is de stimulerende stof theobromide (giftig voor honden en katten!) nauwelijks in witte chocolade te vinden. Voor tryptofaan geldt hetzelfde. Het speelt een rol bij de productie van het kalmerende serotonine en die andere stof, anandamide, zou ook in marihuana zitten. Duidelijk.
De hoeveelheden werkzame stoffen zoals hier omschreven zijn echter minimaal. Zou het dan toch gaan om een psychologisch effect? Laten we ons gewoon van alles wijsmaken en ‘denken’ we ervan op te knappen, dus doen we dat ook?
Zoet, verleidelijk, en lekker
We willen je heus in die waan laten, maar moeten voor de volledigheid toch vertellen dat chocolade naast al die opwekkende stofjes ook behoorlijk wat vetten bevat en daarmee flink veel calorieën. Dat is dan de mindere kant van het lekkere goedje, want lekker vinden we het meestal wel. Er zou veel gelegen zijn aan de textuur van chocolade waardoor we er zo naar kunnen verlangen. Dat het in de mond smelt is ook een niet te versmaden sensatie. Kortom; de stofjes in chocolade doen prima hun werk, maar we moeten het niet overdrijven. Af en toe een stukje chocolade is zo bijzonder niet. Als we er veel van eten, gebeurt dat meestal uit frustratie, boosheid of verdriet. Dat wordt ons zelfs regelmatig in de media aangepraat. Troosteten doet het altijd goed, maar je kunt net zo goed een kom dampende warme soep nemen. Ook dat staat te boek als troostrijk. Toch liever chocolade? Dat kan absoluut te maken hebben met de zoete smaak, want de bitterheid is er allang vanaf.
Gunstig effect vervliegt snel
Is chocolade nu gezond of niet? Die vraag blijft vaak onbeantwoord of het antwoord is meestal nogal vaag. De Consumentenbond schrijft dat uit onderzoek blijkt dat de specifieke flavonoïden in cacao (flavanolen) een gunstig effect hebben op hart en bloedvaten en diabetes zouden kunnen voorkomen. Maar hoeveel chocolade er nodig is voor zo’n effect is niet bekend. En het gaat in dit geval niet om de repen uit de super. Afhankelijk van welke cacao wordt gebruikt, bestaat de chocolade uit die juiste hoeveelheid flavanolen die een gunstig effect kunnen hebben.
En dan is er nog dat suikerpercentage dat alle gunstige effecten teniet kan doen. Bij melk- en witte chocola is het suikerpercentage het hoogst met zo’n vijftig tot zestig procent. Pure chocola bevat ongeveer veertig procent suiker. Over het algemeen geldt: hoe minder suiker, hoe meer cacao én vet. Pure chocola bevat dan wel weinig suiker, maar is vaak wel vetter.
Als je ‘goede en voldoende’ flavanolen binnen wilt krijgen, kun je beter rauwe chocolade eten omdat dat minder verhit is dan ‘gewone’ en daardoor blijven stoffen beter behouden.
In pure chocolade, wat vaak te boek staat als gezonder, zitten overigens bijna net zoveel calorieën als in witte chocolade. Cacaopoeder, pure, extra bittere chocolade, rauwe cacaopoeder en rauwe chocolade hebben volgens het Voedingscentrum een gunstig effect op de bloedvaten door dat hoge gehalte aan flavanolen (antioxidanten). Dat is wat de Consumentenbond ons ook duidelijk maakte. Maar we moeten de effecten niet overdrijven. Je wordt niet automatisch gezonder door meer chocolade te eten. Chocolade bevat veel verzadigd vet (ongeveer twintig gram op de honderd gram). Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterolgehalte van het bloed en dat vergroot juist de kans op hart- en vaatziekten. Weg is het gunstige effect.
Nou, zeg het maar. Gelukkig is er wel één lichtpuntje. De Consumentenbond schrijft dat de chocoladeparels Acticoa, die alleen online te koop zijn, van de Europese Voedselautoriteit EFSA als enige een gezondheidsclaim mogen dragen. De parels bevatten uitzonderlijk veel flavanolen. Eet ten minste tweehonderd milligram flavanolen om dat positieve effect te krijgen. Dat komt overeen met tien gram pure Acticoa chocola. Ter vergelijk: een blokje uit een standaardreep chocola is vaak zeven gram.
