Onderzoekers van RAAP Archeologisch Adviesbureau doen momenteel bij Warns archeologisch onderzoek naar de Sytzama stins, die aan het einde van de vijftiende eeuw het strijdtoneel was van ruziënde Schieringers en Vetkopers.
“De gevonden kanonskogel en de musketkogels maken duidelijk dat er hier ooit gevochten is”, zegt gemeentearcheoloog Yvonne Boonstra van Súdwest-Fryslân. Aangenomen wordt dat de strijd ging tussen Jelmer Ottes Sytzama, die samen met zijn vrouw Ats Bonningha de stins bewoonde, en Douwe Geales Galema. Toen de laatste rond 1490 ook een stins liet bouwen, ontstond er ruzie.
Aanval geopend
Sytzama was een Schieringer, Galema een Vetkoper. Toen Sytzama in Sneek was, opende Galema de aanval. “Ats Bonningha weerstond het beleg kranig, zo is het verhaal, maar moest de stins toch opgeven”, vertelt Boonstra. “Haar man bleek op zijn terugreis naar Warns door Galema en de zijnen te zijn ingerekend. Ats zou haar man alleen levend terugzien als ze zich zou overgeven.”
Puinbanen
Dit gebeurde, waarna Galema de Sytzama stins volledig verwoestte. “Dit verhaal wordt bevestigd door het archeologisch onderzoek”, zegt Boonstra. “De stins is namelijk tot de grond toe afgebroken. Puinbanen en andere sporen geven aan waar het gebouw heeft gestaan.” De naam van de dappere Ats Bonningha leeft voort in de naam van een wandelpad in Warns.
Onderlinge vetes
Een centraal bestuur en een landsheer ontbraken tot 1500 in Fryslân. In de 12de en 13de eeuw braken tussen de grootgrondbezitters onderlinge vetes uit (de zogenaamde Schieringers en Vetkopers twisten). Ze bouwden vanaf halverwege de 12de eeuw stinsen, torenvormige gebouwen die verdedigd konden worden. Vaak werd zo’n stins (steenhuis) gebouwd op een hoge opgeworpen heuvel, soms met een gracht er omheen, die een stinswier wordt genoemd.
Rondweg Warns
De stenen gebouwen vielen op tussen de van hout, leem en riet gebouwde huizen van anderen. Ze waren betrekkelijk veilig voor aanvallen en ze straalden de macht uit van de bewoner. Er waren er vroeger veel, maar slechts een enkeling is bewaard gebleven. “Alle informatie over deze mini kastelen via de overblijfselen in de grond, is dan ook meer dan welkom”, zegt Boonstra. Dat er nu archeologisch onderzoek plaatsvindt, met hulp van vrijwilligers en amateurarcheologen, is met het oog op de voorbereidingen van de realisatie van de rondweg om het dorp.
Bron: gemeente Súdwest-Fryslân, foto (C): Pixabay
