Allerzielen is de dag dat de overledenen herdacht worden. Een katholieke traditie die op 2 november wordt gevierd. De herkomst ervan gaat ver terug. Daarvoor komen we terecht bij de Iers-Keltische kalender.
Volgens die kalender is 1 november de eerste dag van het nieuwe jaar. Toen het christelijke geloof in populariteit toenam en katholieke missionarissen ook de Kelten bereikten, werd het Keltische oud en nieuw omgedoopt tot Allerheiligen. Allerheiligen begint nu traditioneel gezien op de avond van 31 oktober en duurt tot 1 november middernacht.
Op 1 november worden ook de martelaren herdacht. Mensen die uit trouw aan het christelijk geloof hun leven hebben gegeven. Alle heiligen die geen eigen naamdag hebben, worden ook op die dag herdacht. Het wordt enigszins samengebracht met het Keltische nieuwjaar.
Om nog even bij de Kelten te blijven. De avond ervoor, op 31 oktober, komen volgens de Kelten de geesten van de overledenen van het afgelopen jaar terug en proberen een levend lichaam over te nemen. Om dat tegen te gaan roepen ze juist de goede geesten op door voedsel voor de deur te leggen en maskers te dragen om de boze geesten weg te jagen. Samen met enkele Romeinse en christelijke tradities vormt zich op deze manier het All Hallows Eve (allerheiligenavond) oftewel Halloween. In Engeland heeft Halloween zich als feest verder ontwikkeld, los van Allerheiligen en Allerzielen. Met de kerkelijke feesten heeft het huidige Halloween niets meer te maken.
Zielencake als gift, bidden als dank
In de negende eeuw is er op 2 november het Europees gebruik dat christenen langs de deuren gaan om een soort krentenbrood op te halen. In ruil voor deze gift, zogenoemde zielencake, bidden ze voor de zielen van de overleden dierbaren van degene die hen het brood of de cake geeft. Nog altijd is Allerzielen een dag om te bidden voor de doden ofwel de zielen die nog niet in de hemel zijn opgenomen en zich, volgens het katholieke geloof, nog in het vagevuur bevinden.
In de tiende eeuw wordt 2 november door het abt Odilo van Cluny in Frankrijk officieel ingesteld als gedenkdag voor alle gestorven kloosterbroeders. In de twaalfde eeuw wordt deze dag door paus Johannes XIX algemeen ingevoerd als feestdag voor alle gelovige zielen.
Allerzielen wordt overal in de wereld gevierd maar het meest in de traditioneel katholieke landen zoals Spanje, Portugal en Italië. Het wordt eveneens gevierd in Latijns-Amerika. In Mexico heet 2 november letterlijk: dag van de doden. Daar menen ze dat het geen dag van het einde is, maar van een nieuw begin.
Alle achtergronden komen samen
Het is dan ook niet voor niets dat op 2 november allerlei tradities ineens opduiken zoals processies en kerkmissen. Er worden kaarsen gebrand en graven versierd, vooral met chrysanten. Ook wordt het ‘traditionele brood’ nog wel uitgedeeld. De laatste jaren grijpen ook steeds meer niet-katholieken de dag aan als een moment om stil te staan bij hun overleden dierbaren. Katholiek, protestants, onkerkelijk of wat dan ook: vaak steken mensen een kaarsje aan, en daarin komen alle achtergronden samen.
Geen vrije dag
Nederland is van origine een protestants land en daarom zijn wij niet vrij rond een van deze feestdagen. In veel van oorsprong katholieke landen is 1 november en dus Allerheiligen een feestdag en daarom zijn veel mensen die dag vrij en zijn winkels gesloten. Op 2 november vindt de herdenking van de overledenen veelal in huiselijke kring plaats, met een kerkmis als afsluiting.
De Zalige Titus Brandsmaparochie viert Allerheiligen op donderdag 1 november om zeven uur ‘s avonds in de Sint Franciscusbasiliek in Bolsward. Allerzielen vindt plaats op vrijdagavond 2 november om zeven uur in de kerken in Workum, Witmarsum en in de basiliek in Bolsward. In Makkum worden de overledenen herdacht in de communieviering op zondag 4 november.
